ხმელთაშუა ზღვა ყოველთვის იყო ცივილიზაციების აკვანი — კულტურული და ეკონომიკური ურთიერთქმედების არეალი. ამ ადგილას ერთმანეთთან განუყოფლად გადაჯაჭვულია თითოეული ჩვენთაგანის წარსული, აწმყო და მომავალი. თურქეთი და საბერძნეთი ყოველთვის მხოლოდ ორი არჩევანის წინაშე იდგნენ: შებმოდნენ ერთმანეთს ორივე მხარის საზიანოდ ან ეპოვათ ურთიერთსასარგებლო გამოსავალი ფორმულით „მოიგე-მოიგე“.
უცვლელი მეზობლის“ ლოგიკა გვკარნახობს, რომ მეზობლები პატივს უნდა სცემდნენ ერთმანეთის უფლებებს. ბოლო პერიოდის მოვლენებს თუ გავაანალიზებთ, ჩანს, რომ სამწუხაროდ ეს ასე არაა თურქეთთან მიმართებაში.
ამგვარი ურთიერთპატივისცემა უნდა გამოიხატებოდეს პასუხიმგებლიან დამოკიდებულებაში — მშვიდობიანი მეთოდებითა და დიალოგის გზით გადაიჭრას არსებული პრობლემები ან მოუგვარებელი კონფლიქტები. აქედან გამომდინარე, მეზობლებმა ესკალაციის მაგივრად უნდა მიმართონ პირდაპირი დიპლომატიისა და დიალოგის გზას, რათა კეთილგანწყობის საფუძველზე მოახდინონ უთანხმოების გადაჭრა.
ბოლო პერიოდში საფრანგეთის მსგავსი მთავრობები, საკუთარი კოლონიალისტური წარსულიდან გამომდინარე, იჩენენ არაკეთილგონივრულ დამოკიდებულებას. ნუთუ ასე სწრაფად დაგვავიწყდა, რომ კოლონიალიზმის პერიოდმა ტკივილის გარდა არაფერი მოუტანა ბევრ ხალხს? წარსულს ჩაბარდა ის დრო, როდესაც ბატონები დიდი ქალაქებიდან, მათთვის მისაღები მანერით, საკუთარ ნებას თავს ახვევდნენ გარშემომყოფ რეგიონებს. ჩვენი პატივცემული პრეზიდენტი უფრო სამართლიანი საერთაშორისო მოწყობის უზრუნველსაყოფად ემხრობა მოსაზრებას „მსოფლიო უფრო დიდია ვიდრე ხუთეული“. ჩვენი საგარეო პოლიტიკა განვსაზღვრეთ, როგორც „ინიციატივიანი და ჰუმანური“ იმისათვის, რომ ხაზი გავუსვათ იმ ფასეულობებს, რომლებიც გვინდა რომ დომინირებდეს სამყაროში და ასევე, ჩვენს დაუღალავ კრეატიულობას მათ განხორციელებაში. ეს ყველაფერი ეხმიანება მუსტაფა ქემალ ათათურქის პოსტულატს: „მშვიდობა სამშობლოში და მშვიდობა მსოფლიოში“, რომელიც ელეფთერიოს ვენიზელოსის მიერ ნომინირებულია ნობელის მშვიდობის პრემიაზე. ამ მიზეზით, ჩვენ ხაზს ვუსვამთ ურთიერთპატივისცემისა და პრობლემების სამართლიანი გადაჭრის პრინციპებს.
აქედან გამომდინარე, თურქეთი მხარს უჭერს ნატო-ს დაშორიშორებისა და გერმანიის დეესკალაციის ინიციატივებს იმ უპირატესი მიზნით, რომ აღდგეს თურქეთსა და საბერძნეთს შორის ამჟამად არსებული ორმხრივი მექანიზმები. ვიმედოვნებთ, ათენი მიხვდება, რომ ეს ორი ერთმანეთისგან განსხვავებული რამაა. თურქეთი იმდენად სცემს პატივს საბერძნეთს, რომ მას არ სურს სხვა მხარეებთან მოლაპარაკება და შეთანხმება საკითხებზე, რომლებიც უნდა გადაწყდეს უშუალოდ ორ მეზობელ ქვეყანას შორის.
აღმოსავლეთ ხმელთაშუა ზღვაში ჩვენი ძირითადი მიზნები შემდეგია:
-საზღვაო საზღვრების სამართლიანი და მიუკერძოებელი დელიმიტაცია;
-კონტინენტურ წყლებზე ჩვენი უფლების დაცვა, მაქსიმალისტური და ზღვარგადასული საზღვაო საზღვრის პრეტენციებისაგან;
-შემოსავლის განაწილების სამართლიანი მექანიზმის შექმნის გზით კვიპროსელი თურქების თანაბარი უფლებების დაცვა კუნძულის ოფშორულ რესურსებზე;
-ხემელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთით ყველა მხარის — მათ შორის კვიპროსელი თურქების მონაწილეობით რეალისტური, ინკლუზიური, სამართლიანი და მიუკერძოებელი ოფშორული ენერგეტიკული თანამშრომლობის მექანიზმების შექმნა (ამასთან დაკავშირებით გაკეთებული შემოთავაზებები, ჯერ კიდევ მაგიდაზეა).
თურქეთის მიმართ, ევროკავშირის მეშვეობით, ვერ იქნება წამოყენებული მთელი რიგი მაქსიმალისტური პრეტენზიები, რადგან ევროკავშირს არ გააჩნია არავითარი კომპეტენცია საზღვაო საზღვრების დელიმიტაციის საკითხში. თქვენ ვერ შეზღუდავთ თურქეთის წვდომას ღია ზღვასა და საკუთარ წყლებზე, 40 ათასი კმ 2 შელფზე პრეტენზიის წამოყენების გზით, მაშინ როდესაც პაწაწინა კუნძული მეისი (ყოფილი კასტელორიცო) თურქეთიდან — 2, ხოლო საბერძნეთიდან 580 კმ.-ის დაშორებით მდებარეობს. არ არსებობს კანონი, ლოგიკური ჯაჭვი ან სამართლიანობის ფუნდამენტური განცდა, რომელიც გაამართლებდა საწინააღმდეგო არგუმენტს.
გარდა ამისა, არარეალისტურია მცდელობა რეგიონში ყველაზე გრძელი სანაპირო ზოლის, მზარდი მოსახლეობის, საწარმოო საშუალებებისა და ენერგეტიკული მოთხოვნილების მქონე ქვეყანას, თურქეთს, არ მისცე მასთან მდებარე სიმდიდრით სარგებლობის საშუალება. ეს არ მოხდება, როგორც აქამდე არაერთხელ აღვნიშნეთ.
ამ მიზეზით, ბუნებრივია თურქეთის პოზიცია იქნება მტკიცე, რათა არ დაუშვას საკუთარი ფუნდამენტური ინტერესების შელახვა. რეგიონში ჩვენი საზღვაო ძალების არსებობა განპირობებულია არა თავდასხმის არამედ, ლეგიტიმური თავდაცვის მიზნით, რათა ხელი არ შეეშალოს საკუთარ კონტინენტურ წყლებში (აღიარებულია 16 წლის წინ საერთაშორისო სამართლის თვალსაზრისით) მიმდინარე სეისმო-კვლევით სამუშაოებს.
საერთაშორისო სამართლის მიხედვით დიალოგი და მოლაპარაკებები საზღვაო საზღვრის პრობლემების გადაჭრის ერთადერთი და პრიორიტეტული ფორმაა. აქედან გამომდინარე, ველოდებით, რომ საბერძნეთი განააახლებს თურქეთთან დიალოგს ყოველგვარი წინაპირობის გარეშე. წინაპირობები წარმოშობს საპირისპირო წინაპირობებს (დამერწმუნეთ, ჩვენც შეგვიძლია საკუთარი უამრავი წინაპირობის დაყენება), რის გამოც ეს არაა ორ მეზობელს შორის მოლაპარაკების საუკეთესო საშუალება.
ყოველი კრიზისი წარმოაჩენს ახალ საშუალებასაც და ჩვენ ეს უნდა გამოვიყენოთ მშვიდობიანი წინსვლისთვის. ასევე, ფაქტია, რომ ყოველი მოლაპარაკების პროცესი უნდა თავის თავში მოიაზრებდეს პრინციპს: „მიეცი-აიღე“.
ამისი ალტერნატივაა: შევმალოთ პრობლემები ხალიჩის ქვეშ და ვიმედოვნოთ, რომ ისინი თავად მოგვარდება ან ვინმე სხვა მოაგვარებს მათ ჩვენ მაგივრად. საგულისხმოა, რომ პრობლემები არათუ თავისით არ გვარდება, არამედ უფრო ჩახლართული ხდება დროთა განმავლობაში. ჩვენ გვჭირდება მტკიცე, ეფექტური და რაციონალური მმართველობა, რათა მომავალ თაობებს მემკვიდრეობით დავუტოვოთ მშვიდობა და უსაფრთხოება. ეს გააჩნია თურქულ მხარეს. ჩვენი დღევანდელი საქმიანობა განსაზღვრავს არა მარტო დღევანდელ, არამედ ხვალინდელ დღესაც და თქვენ ყველამ კარგად იცით, რომ თურქეთი წავა იმ გზით, რომელსაც საბერძნეთი აირჩევს. ფაქტიურად, არჩევანი, თუ რომელ გზას დავადგეთ უნდა გააკეთოს არა თურქეთმა, საფრანგეთმა ან სხვა ვინმემ, არამედ საბერძნეთის პატივცემულმა ლიდერებმა და ხალხმა.
მევლუთ ჩავუშოღლუ, თურქეთის რესპუბლიკის საგარეო საქმეთა მინისტრი