ბოლო თვეების განმავლობაში ყირგიზეთში მკვეთრად გამწვავდა უსაფრთხოების უწყებების ყურადღება რუსული გავლენის სტრუქტურების მიმართ. რამდენიმე გახმაურებულმა დაკავებამ საზოგადოებაში არაერთგვაროვანი რეაქცია გამოიწვია, ხოლო საქმეში ფიგურირებენ როგორც სახელმწიფო სტრუქტურებთან დაკავშირებული პირები, ისე კულტურულ-საინფორმაციო ინსტიტუტების წარმომადგენლები.
2025 წლის აპრილში ყირგიზეთის ქალაქ ოშში დააკავეს ნატალია სეკერინა, რომელიც მუშაობდა „რუსულ სახლში“ (Rossotrudnichestvo) – ორგანიზაციაში, რომელიც ფორმალურად კულტურულ თანამშრომლობას უწყობს ხელს. ოფიციალური ინფორმაციით, მას ბრალად ედება უცხო ქვეყანაში — კერძოდ, უკრაინაში — მებრძოლების გადაყვანა და დაქირავება, რაც ყირგიზეთის კანონმდებლობით მძიმე დანაშაულად ითვლება და შეიძლება 15 წლამდე თავისუფლების აღკვეთით დასრულდეს.
ერთ საქმეში ფიგურირებს ასევე სერგეი ლაპუშკინი, ოშის მერიის პრესსამსახურის თანამშრომელი, და ვიქტორ ვასილიევი, პოლიტტექნოლოგი და, სავარაუდოდ, ყოფილი GРУ-ს თანამშრომელი, რომელსაც ბრალად ედება ანალოგიური საქმიანობა. გამოძიების ვერსიით, აღნიშნული პირები აქტიურად მონაწილეობდნენ ახალგაზრდების გადაბირებასა და უკრაინაში მებრძოლებად გაგზავნაში.
გამოძიება მიმდინარეობს ყირგიზეთის სისხლის სამართლის კოდექსის მუხლით, რომელიც ეხება მერკენარიზმს. სასამართლომ ყველა დაკავებულის მიმართ გამოიტანა გადაწყვეტილება წინასწარი დაკავების ან შინაპატიმრობის შესახებ. სასამართლო პროცესი მიმდინარეა და დაკავებულების დროებითი იზოლაციის ვადა განისაზღვრა 2025 წლის 17 ივნისამდე.
ეს შემთხვევები შესაძლოა მივიჩნიოთ მნიშვნელოვან სიგნალად იმისა, რომ ყირგიზეთი ცდილობს დისტანცირება მოახდინოს რუსეთის ჰიბრიდული გავლენებისგან და დამოუკიდებლად მოაწესრიგოს უსაფრთხოების, სუვერენიტეტისა და სამართლებრივი სივრცის დაცვა.
ამავდროულად, ინციდენტმა გააჩინა კითხვები რეგიონში რუსულ დიპლომატიურ და კულტურულ ორგანიზაციების საქმიანობაზე. ანალიტიკოსების ვარაუდით, შესაძლოა მოხდეს დამატებითი რეგულაციებისა და კონტროლის შემოღება მსგავსი სტრუქტურების მიმართ, რაც ნიშნავს იმას, რომ მსგავსი პროცესები მხოლოდ დასაწყისია.
წყაროები: Reuters, Kaktus.media, სასამართლოს ოფიციალური ცნობები, ადგილობრივი პრესა.
P.S. მერკენარიზმი — ეს არის პროფესიული დაქირავება ომისა და შეიარაღებული კონფლიქტებისთვის. მერკენარი (დაქირავებული მებრძოლი) მონაწილეობს ბრძოლებში არა თავისი ქვეყნის ინტერესებისთვის, არამედ ფასიანად — ფინანსური ან სხვა მატერიალური სარგებლის სანაცვლოდ.
ბევრ ქვეყანაში (მათ შორის ყირგიზეთსა და საქართველოშიც) მერკენარიზმი არის კრიმინალური დანაშაული.
იგი ითვლება საფრთხედ სახელმწიფოს სუვერენიტეტისა და საერთაშორისო უსაფრთხოებისთვის.
გაეროს კონვენციაც არსებობს, რომელიც მერკენარიზმის აკრძალვას ითხოვს და მერკენარებს არ ანიჭებს «კანონიერი მებრძოლის» სტატუსს.
თუ პირი ქირაობს მებრძოლებს და აგზავნის მათ სხვა ქვეყანაში (მაგ. უკრაინაში, სირიაში ან აფრიკაში), ის შესაძლოა მიეცეს პასუხისგებაში მერკენარიზმის ორგანიზების ან მონაწილეობის მუხლით.
სიტყვა «მერკენარიზმი» მომდინარეობს ლათინური „mercenarius“-დან — დაქირავებული ადამიანი.