ბოლო პერიოდში საერთაშორისო მედიისა და ანალიტიკოსების ყურადღების ცენტრში მოხვდა აზერბაიჯანის მიერ გაკეთებული განცხადება: ქვეყნის უსაფრთხოებასა და ტერიტორიულ მთლიანობას თურქეთის არმია დაიცავს. ეს ფაქტი, რომელიც, ერთი შეხედვით, მხოლოდ ორმხრივ სტრატეგიულ პარტნიორობას ეხება, რეალურად მიანიშნებს ბევრად მასშტაბურ პროცესზე — ნატოს ფაქტობრივ სამხედრო ყოფნაზე სამხრეთ კავკასიაში.
მიუხედავად იმისა, რომ აზერბაიჯანი ოფიციალურად არ არის ნატოს წევრი, თურქეთის — ალიანსის ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი ქვეყნის — უშუალო სამხედრო ჩართულობა ამ რეგიონში ნიშნავს, რომ ნატო, პრაქტიკულად, უკვე რუსეთს პირდაპირ საზღვართან უდგას.
რუსეთის მიერ დაყენებული სასაზღვრო წრე: საქართველოს მაგალითი
საქართველო წლების განმავლობაში იყო ერთ-ერთი გამორჩეული ქვეყანა, რომელიც ღიად მიისწრაფოდა ნატოსკენ. თუმცა 2008 წლის ომის, რუსეთის მხრიდან ოკუპირებული რეგიონების «დამოუკიდებლობის» აღიარებისა და ივანიშვილის პრორუსული ტენდენციების შემდეგ, ქვეყნის დასავლური კურსი მკვეთრად შენელდა.
კრემლის მთავარი არგუმენტი კი მუდამ უცვლელი იყო: «ნატოს ჯარები საქართველოს ტერიტორიაზე რუსეთის უსაფრთხოებისთვის დაუშვებელია.» სწორედ ამ «საფრთხის» შეჩერების საბაბით მოითმინა რუსეთმა თავისი გავლენის ქოლგის ქვეშ ქართული პოლიტიკის შეჩერება.
მაგრამ ახლა აღმოჩნდა, რომ ის, რის წინააღმდეგაც რუსეთი წლების განმავლობაში იბრძოდა საქართველოში, რეალობად იქცა მეზობელ აზერბაიჯანში — იქ, სადაც ეს კრემლს არც კი ეფიქრებოდა.
საერთაშორისო რეაქციები და კომენტარები
იან ბრემერი, პოლიტიკური რისკების ჯგუფის «Eurasia Group»-ის პრეზიდენტი, წერს:
«რუსეთმა დაიხურა კარი საქართველოს ნატოსკენ სწრაფვის გამო და აღმოჩნდა, რომ ფანჯარა გაუღო იმავე ალიანსს აზერბაიჯანიდან.»
მაიკლ რუბინი, ამერიკის საეჭვო თავდაცვის ანალიტიკოსი, აღნიშნავს:
«თურქეთი თამაშობს დიდ თამაშს კავკასიაში. ეს უკვე აღარ არის მხოლოდ ბაქოსა და ანკარას თანამშრომლობა — ეს არის გზავნილი მოსკოვისთვის, რომ თამაშის წესები იცვლება.»
ბენ ჰოჯესი, აშშ-ს არმიის ყოფილი გენერალი და ევროპაში შეიარაღებული ძალების ყოფილი ხელმძღვანელი:
«თურქეთის სამხედრო ყოფნა აზერბაიჯანში არის გეოპოლიტიკური ბურთი, რომელიც ძალიან სწრაფად მიიწევს რუსეთის საზღვრებისკენ. საქართველო კი, სამწუხაროდ, თამაშგარე მდგომარეობაში რჩება.»
ნატალი ტოხოროვა, ბერლინის პოლიტიკური ცენტრის ანალიტიკოსი, Bloomberg-ისთვის მიცემულ კომენტარში ამბობს:
«საქართველომ უარი თქვა პრინციპულ საგარეო კურსზე შიდა სტაბილურობის ფასად, მაშინ როდესაც აზერბაიჯანმა სტრატეგიული პარტნიორობის ხაზით უზრუნველყო ნატოს უშუალო დასწრება საკუთარ ტერიტორიაზე.»
ირონია კრემლისთვის: ნატო იქ, სადაც არ ელოდნენ
რუსეთი მრავალი წლის განმავლობაში ქმნიდა ილუზიას, თითქოს ნატოს გაფართოების მთავარი საფრთხე საქართველო იყო. სწორედ ამ მიზნის მისაღწევად გააჩინა კრემლმა ივანიშვილის ხელისუფლება — ერთგვარი ბუფერული პოლიტიკური მექანიზმი, რომელიც ხმამაღალი პროდასავლური რიტორიკის ფონზე აჩერებდა ქვეყნის რეალურ ინტეგრაციას დასავლურ სტრუქტურებთან.
თუმცა რეალობამ სხვაგვარად ითამაშა: თურქეთის არმია, ანუ ფაქტობრივად ნატოს ჯარი, დღეს ბაქოში იმყოფება — პირდაპირ კავკასიის შუაგულში, რუსეთის ჩრდილოეთ კავკასიურ საზღვართან.
ეს ნიშნავს, რომ რუსეთმა, რომელიც საქართველოს „იცავდა“ დასავლეთისგან, დაკარგა სამხრეთ კავკასია ნატოს გავლენის თვალსაზრისით არა თბილისიდან, არამედ ბაქოდან.
დასკვნა
რუსეთის გრძელვადიან სტრატეგიაში სამხრეთ კავკასია უნდა დარჩენილიყო მისი გავლენის ქვეშ — სამხედრო, პოლიტიკურ და ეკონომიკურ დონეზე. თუმცა თანამედროვე გეოპოლიტიკური რეალობა სულ სხვას გვიჩვენებს:
-
საქართველო «დაცულია» ნატოსგან არამხოლოდ რუსული გავლენის, ასევე საკუთარი მთავრობის გაუბედაობით,
-
ხოლო აზერბაიჯანი, ყოველგვარი ოფიციალური დაპირებების გარეშე, იღებს უშუალო სამხედრო მხარდაჭერას ალიანსის ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი სახელმწიფოსგან.
ეს ფაქტი, მსოფლიოს წამყვანი ანალიტიკოსების შეფასებით, აჩვენებს კრემლის სტრატეგიულ ჩავარდნას და იმედგაცრუებასაც კი — რაც უფრო ცდილობს ის რეგიონში ნატოს გაჩერებას, მით უფრო ავითარებს ალიანსის ახალი გზებითა და პლატფორმებით დაჩენას.
დღეს, როდესაც ნატოს ჯარი აზერბაიჯანშია, ქართული მმართველი პოლიტიკური კლასი, რომელიც თითქოს „საფრთხისგან გვიცავდა“, მწყობრიდან გამოსულ დეტალებად გამოიყურება. და რაც მთავარია — თავად კრემლი აღმოჩნდა საკუთარი თამაშის მსხვერპლი.