2025 წლის ზაფხულში საქართველოს კიდევ ერთხელ მოუწია საერთაშორისო არენაზე მძიმე ფინანსური ვალდებულებების აღება – საფრანგეთში მდებარე საერთაშორისო არბიტრაჟის სასამართლომ საქართველოს სახელმწიფოს 400 მილიონ დოლარზე მეტი გადახდა დააკისრა თურქული კომპანია ENKA Renewables-ის სასარგებლოდ.
გადაწყვეტილება დაკავშირებულია ნამახვანჰესის მშენებლობის გაუქმებასთან, რაც ქვეყანაში ჯერ გარემოსდაცვითი პროტესტების, შემდეგ კი პოლიტიკურად მოტივირებული გადაწყვეტილებების საფუძველზე განხორციელდა.
სადავო პროექტი და არბიტრაჟის შედეგი
ENKA Renewables-თან საქართველოს სახელმწიფომ 2020 წელს გააფორმა ხელშეკრულება, რომლის მიხედვითაც კომპანიას ნამახვანის ჰიდროელექტროსადგურის აშენება ევალებოდა. ეს იყო ერთ-ერთი ყველაზე მასშტაბური ენერგოპროექტი, რომლის ღირებულება ასეულობით მილიონ დოლარს აღწევდა. თუმცა 2021 წელს, ხანგრძლივი პროტესტების და პოლიტიკური დაძაბულობის ფონზე, მთავრობამ გადაწყვეტილება მიიღო პროექტის შეჩერების შესახებ.
ENKA-მ აღნიშნული გადაწყვეტილება კონტრაქტის პირობების დარღვევად მიიჩნია და საქმე საერთაშორისო არბიტრაჟში გაასაჩივრა. სასამართლომ კომპანიას გაუმართლა — საქართველოს სახელმწიფოს დაეკისრა ჯარიმის, გადასახადების და დაგროვილი პროცენტების ანაზღაურება, რაც საერთო ჯამში 450 მილიონ დოლარს აჭარბებს.
ოპოზიციის მძიმე ბრალდებები
ოპოზიციური პარტია „ნაციონალური მოძრაობის“ ლიდერმა, ლევან ხაბეიშვილმა, საქმე სახელმწიფოს მიზანმიმართულ საბოტაჟად შეაფასა. მისი თქმით, ეს არ ყოფილა მხოლოდ შეცდომა ან იძულებითი გადაწყვეტილება, არამედ:
„კორუფციული გარიგება, რომელიც განხორციელდა იმდროინდელი პრემიერ-მინისტრის ირაკლი ღარიბაშვილისა და ბიძინა ივანიშვილის უშუალო მონაწილეობით.“
ხაბეიშვილის განცხადებით, გადაწყვეტილება ნამახვანის პროექტის ჩაშლაზე, შემდეგ კი კონტრაქტის დარღვევა, წინასწარ გათვლილი ნაბიჯი იყო, რომელიც ემსახურებოდა კონკრეტული პირების ფინანსურ ინტერესებს. შედეგად კი საქართველოს მოსახლეობა აღმოჩნდა დაზარალებული — მილიარდობით ლარის ტვირთით სახელმწიფო ბიუჯეტზე.
სახელმწიფოს რეაქცია
მთავრობა ამ ეტაპზე კომენტარს თავს არიდებს ან მხოლოდ ზოგად განცხადებებს აკეთებს. თუმცა არსებული მონაცემებით, გადაწყვეტილება ძალაშია და გადახდა გარდაუვალი ხდება.
არ გამორიცხავენ, რომ თანხის ანაზღაურება მოხდეს სახელმწიფო სარეზერვო ფონდებიდან ან საგარეო სესხების მეშვეობით, რაც კიდევ უფრო დააზიანებს ქვეყნის ეკონომიკურ სტაბილურობას.
რას ნიშნავს ეს საქართველოსთვის?
| ასპექტი | გავლენა |
|---|---|
| ეკონომიკა | 400+ მილიონი დოლარის გადახდა მნიშვნელოვნად დააზარალებს ბიუჯეტს, განსაკუთრებით ეკონომიკური გაურკვევლობის ფონზე. |
| საინვესტიციო გარემო | საქმემ შესაძლოა დააზიანოს საქართველოს საინვესტიციო იმიჯი, როგორც არასტაბილური და იურიდიულად არასაიმედო გარემო. |
| პოლიტიკური შედეგები | ოპოზიცია ითხოვს პარლამენტის საგამოძიებო კომისიის შექმნას და პასუხისმგებელი პირების დასჯას. |
| საზოგადოებრივი განწყობა | სოციალურ ქსელებსა და მედიასივრცეში გაძლიერდა მოთხოვნა გამჭვირვალობაზე და მაღალი თანამდებობის პირების პასუხისმგებლობაზე. |
დასკვნა
ნამახვანის ჰესის საქმე, რომელიც თავიდან მოსახლეობის პროტესტის ნიშნით დაიწყო, დღეს გადაიქცა ერთ-ერთ ყველაზე სიძვირიან დავად ქართულ ისტორიაში. 400-მილიონიანი ზარალი არ არის მხოლოდ ეკონომიკური ფაქტორი — ეს არის სერიოზული დარტყმა სახელმწიფოს რეპუტაციასა და იურიდიულ სანდოობაზე.
ამ ფონზე, ლევან ხაბეიშვილის მიერ გაჟღერებული ბრალდებები იძენს სერიოზულ პოლიტიკურ წონას. საზოგადოება და საერთაშორისო პარტნიორები ელიან გამჭვირვალე პასუხებს:
რატომ მიიყვანა მთავრობამ საქმე იმ დონემდე, რომ ქვეყანას ასეთი მძიმე ჯარიმა დაეკისრა?
და ვინ აგებს პასუხს 400 მილიონ დოლარად შეფასებულ შეცდომაზე?